GES Scada-Üretim Limitleme-Solar Dizi İzleme
Güneş Enerji Santralleri (GES) her bir MW için yaklaşık 20 dönüm gibi geniş bir araziye kurulmakta ve binlerce solar panel, onlarca inverter, saha dağıtım panoları ve trafo merkezleri gibi birçok ekipmanının bir araya gelmesinden oluşmaktadır.
Gerek sahanın büyüklüğü ve gerekse kullanılan ekipman sayısının fazlalığından dolayı GES lerde sahanın kontrolü çok zor olmaktadır. Genellikle sahada oluşan sorunlar çok dramatik seviyelere ulaştıklarında görülebilmekte ve giderilmektedir. Bu durum santral sahibinin üretim/para kaybetmesine sebep olmaktadır.
Diğer bir sorun ise; kurulan santrallerin üretimlerinin zaman zaman izin verilen üst limitin dışına çıkması nedeni ile EPDK tarafından cezalı duruma düşmektir.
Tüm bu sebeplerde, günümüzde santrallerin santral yönetim odasından lokal olarak veya uzak noktadaki merkezi yönetim biriminden, izlenmesi / kontrol edilmesi, tüm bu sayılan sorunların önüne geçilmesini sağlayarak, yatırımcının para/zaman kazancını arttırmaktadır.
Burada birbirleri ile bağıntılı farklı sistemler kurulabilir.
1- EDAŞ veri aktarım sistemi :
Bu sistemin amacı; santralde bulunan OG hücre, röle, enerji kalite analizörü, redresör gibi kritik ekipmanların, elektrik dağıtım şirketinin (EDAŞ) tarafından, IEC104 protokolü kullanılarak RTU üzerinden uzaktan izlenmesidir. Bu sistem ile tesisi EDAŞ izlerken RTU nun diğer haberleşme portu üzerinden yatırımcının da aynı verileri izlemesi tesise veya uzak bir noktaya kurulacak scada yazılımı ile uzaktan izlemesi mümkündür.
Firmamız kurulumunu yaptığı EDAŞ veri izleme sistemlerinde bunu yatrımcıya opsiyon olarak sunmaktadır. Zaten ilk yatırımı yapılmış olan bu tip tesisler için kurulacak olan local scada sisteminin maliyeti son derece düşük olmaktadır. Buradaki tek kısıt kurulumu yapılmış olan EDAŞ veri izleme sisteminde kullanılan RTU nun ikinci bir ethernet portuna sahip olmasıdır. Aksi taktirde izleme mümkün olamayabilir.
Firmamız distribütörü olduğu Sprecher RTU (Avusturya) ve zenon scada ile sektördeki en iyi kurulama sahip olacağınızı garanti eder.
Ancak burada unutulmaması gereken EDAŞ izleme sistemi ile sadece bağlantı noktasındaki trafo köşkünüze ait verileri görebilirsiniz. Daha fazla detaya için 2 nolu maddede belirtilen scada sisteminin kurulması gerekmektedir.
2- Scada İzleme-Kontrol Sistemi
Yukarıda bahsedildiği gibi GES ler sahada birçok ekipmana sahip olduklarından, bunların izlenmesi-kontrol edilmesi için EDAŞ veri izleme sisteminden alınan verilere ek olarak aşağıdaki verilerinde scada sistemi üzerinden izlenemesi-kontrol edilmesi Büyük bir avantaj sağlayacaktır.
a. Panel sıcaklıklarının izlenmesi
b. Işınımın pyronometre ile ayrıca ölçülmesi
c. Rüzgar hızının ölçülmesi
d. Panel dizilerinden; akım, gerilim, güç ve kapasite bilgilerinin alınması ve invertöre giren toplam DC gücün ölçülmesi
e. Saha toplama panolarındaki sigorta-kaçak akım şalterlerinin durum bilgilerinin izlenmesi
f. İnvertör çalışma parametrelerinin izlenmesi ve üretiminin ölçülüp kontrol edilmesi
g. Eğer tali trafo merkezleri var ise bunlara ait AG şalter, analizör, koruma rölesi trafo, OG hücre, röle çalışma durum bilgileri ile ölçülen parametrelerin izlenmesi ve control edilmesi
Yukarıda sayılan scada izlemeye ait alt başlıkları açacak olursak;
a. Panel sıcaklıklarının izlenmesi :
Bunun için sahadaki bir solar panelin üzerine sıcaklık ölçüm elemanı bağlanarak panel sıcaklık bilgisi sahaya konulan otomasyon modülüne bağlanır. Böylece sıcaklığın panel verimine olan etkisi hesaplanarak otomasyondan sistemin olması gereken ve ölçülen verim karşılaştırılır. Sorun görülür ise sesli ve görsel alarm üretilerek ilgili kişi veya kişilere e-mail - SMS atılabilir.
b. Işınımın pyronometre ile ölçülmesi :
Işınım ölçülerek, bu bilgi sahada bulunan otomasyon modülüne bağlanır ve veriler bu modül üzerinden scadaya aktarılır. Böylece panellerin mevcut ışınım seviyesinde ne kadar üretim yapabilecekleri hesaplanarak otomasyondan sistemin olması gereken ve ölçülen verim karşılaştırılır. Sorun görülür ise sesli ve görsel alarm üretilerek ilgili kişi veya kişilere e-mail - SMS atılabilir.
c. Rüzgar Hızı Ölçümü
Rüzgar hızı ölçülerek, bu bilgi sahada bulunan otomasyon modülüne bağlanır ve veriler bu modül üzerinden scadaya aktarılır. Burada amaç üretimde yaşanan bir verim kaybının rüzgar hızı/ yönü sebebi ile daha fazla ısınması muhtemel panellerden olup olmadığını anlamaktır. Örneğin lodos esen bir havada paneller daha fazla ısınır ama poyraz bir havada daha fazla soğur.
d. Panel dizilerinden; akım, gerilim, güç ve kapasite bilgilerinin alınması ve invertöre giren toplam DC gücün ölçülmesi (Panel Dizi İzleme)
Kurulacak olan systemin en can alıcı noktası belki de budur. Çünkü panel dizilerinin akımları arasında biribirinden farklı bir durum ortaya çıkar ise bu system ile algılanarak arızalı olması muhtemel modül dizisi hakkında operator anında sesli-görsel olarak uyarılır.
Ayrıca bu system sayesinde invertöre verilen güç de ölçüldüğünden invertör çıkış gücü ile karşılaştırma yapılarak invertörlerin verimi takip edilir. Eğer verimsiz çalışan bir modül var ise hemen sesli-görel uyarı verilerek operator uyarılabilir.
Bu izleme modülü için, firmamızın distribütörü olduğu PMC512D, 13 kanallı DC analizörününü kullanarak bir invertöre giren tüm dizilerin akım, gerilim, güç (kW), enerji (kWh) bilgilerini kolayca otomasyona aktarmak mümkündür.
e. Saha toplama panolarındaki sigorta-kaçak akım şalterlerinin durum bilgilerinin izlenmesi (Panel Dizi İzleme)
Bu systemin kurulabilmesi için sahada bulunan saha toplama panellerindeki kaçak akım rölelerinin ve sigortaların üzerlerinde yardımcı kontak bulunmalıdır. Bu kontaklar üzerinden otomasyon modülüne alınan bilgiler ile canlı bir tek hat şeması üzerinden operatöre simule edilir böylece operator sahadaki off düşen bir sigortayı veya şalteri anında görerek müdahale eder
Bu izleme modülü için, firmamızın distribütörü olduğu PMC512D, 13 kanallı DC analizörünün üzerinde bulunan 13 adet kuru kontak girişini (DI) kullanarak bir invertöre giren tüm dizilerin kaçak akım ve sigorta durum bilgilerini otomasyona aktarmak mümkündür.
f. İnvertör çalışma parametrelerinin izlenmesi ve üretiminin ölçülüp kontrol edilmesi (Üretim Kontrol - Limitleme)
Firmamızın distribütörü olduğu Avusturya menşeili Copadata firmasına ait zenon scada ile, marka bağımsız olarak her türlü invertör ile haberleşmek, invertörlere ait tüm ölçüm ve çalışa-arıza durum bilgilerini alarak zenon scada yazılımına aktarmak son derece kolaydır.
Elde edilen bu veriler ile invertörlerin arıza-çalışma durum bilgileri yanında ayrıca invertör verimi de online olarak hesaplanabilir. Limit dışı çalışanm bir invertör görülür ise sesli ve göresel uyarı ile operator uyarılır ve sisteme müdahale etmesi sağlanır.
Ayrıca GES in sözleme gücünden daha fazla üretim yapması durumunda anında otomasyon sistemi invertörlere müdahale ederek GES in max üretim seviyesini aşması engellenir. Böylece cezalı durumlar ile karşılaşılması da önlenmiş olur.
g. Eğer tali trafo merkezleri var ise bunlara ait AG şalter, analizör, koruma rölesi trafo, OG hücre, röle çalışma durum bilgileri ile ölçülen parametrelerin izlenmesi ve control edilmesi
Eğer GES de birden fazla trafo Merkezi var ise her bir trafo merkezine ait yukarıda sayılan tüm donanımların çalışma durum bilgileri online olarak izlenir ve ekranda canlı olarak simule edilir. Çalışam durum bilgileri veya ölçümlerde karşılaşılan olumsuz bir durumda otomasyon sistemi operatörü anında sesli-göresel olarak uyarır ve eğer tercih edilir ise SMS-Email ile ilgili kişi veya kişilere bilgilendirme yapılabilir.
Scada sistemi lokal olarak GES yönetim merkezine veya merkezi yönetim merkezine kurulduğunda yatırımcı isterse internet üzerinden ilgili kişi veya kişilerin sistemi web browser (internet) üzerinden bir bilgisayar veya cep telefonu ile izlemesini de sağlayabilir.
Belirlenen alarm limit aşımlarında veya durum değişimlerinde ilgili kişi veya kişilere e-mail - sms atılabilir.